Bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường năng lực hội nhập quốc tế cho thanh niên Việt Nam, tập trung vào các nhóm giải pháp về chính sách, giáo dục, phát triển kỹ năng, hỗ trợ thông tin và tăng cường hợp tác quốc tế. Những giải pháp này nhằm phát huy vai trò của thanh niên trong tiến trình hội nhập quốc tế và phát triển đất nước
- Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, thanh niên Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối đất nước với cộng đồng quốc tế. Xu thế toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0 đặt ra những yêu cầu cao hơn về năng lực hội nhập, bao gồm kiến thức, kỹ năng, tư duy và khả năng thích nghi với môi trường quốc tế. Việt Nam đang tham gia sâu vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA, RCEP…), đòi hỏi nguồn nhân lực trẻ phải có khả năng cạnh tranh trong môi trường toàn cầu. Hội nhập quốc tế không chỉ là yêu cầu của thời đại mà còn là định hướng chiến lược phát triển của Việt Nam. Trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhấn mạnh: “Tăng cường hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng; nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại đa phương”. Thanh niên được xem là lực lượng tiên phong, có khả năng tiếp thu nhanh những tiến bộ của thời đại và đưa đất nước hội nhập sâu rộng vào cộng đồng quốc tế. Mặc dù có lợi thế về sự năng động, sáng tạo và tinh thần cầu tiến, nhiều thanh niên Việt Nam vẫn gặp khó khăn trong ngoại ngữ, tư duy phản biện, kỹ năng làm việc trong môi trường đa văn hóa, và kiến thức về luật pháp quốc tế. Sự chuẩn bị về kỹ năng số, tư duy khởi nghiệp và hội nhập kinh tế còn chưa đồng đều giữa các nhóm thanh niên. Bài viết này tập trung đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường năng lực hội nhập quốc tế cho thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.
2. Một số giải pháp tăng cường năng lực hội nhập quốc tế cho thanh niên Việt Nam
2.1. Giải pháp về chính sách
Để tăng cường năng lực hội nhập quốc tế cho thanh niên Việt Nam, việc hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về thanh niên là vô cùng cần thiết. Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các chính sách, pháp luật hiện hành để tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho thanh niên tham gia hội nhập quốc tế. Đặc biệt, việc cụ thể hóa các quy định về hợp tác quốc tế về thanh niên trong Luật Thanh niên 2020 thông qua các nghị định, thông tư hướng dẫn chi tiết sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho các hoạt động hội nhập quốc tế của thanh niên.
Song song với việc hoàn thiện chính sách, cần tăng cường đầu tư ngân sách cho phát triển thanh niên, đặc biệt là các hoạt động hội nhập quốc tế như học bổng du học, trao đổi thanh niên, tình nguyện quốc tế. Hỗ trợ tài chính cho thanh niên tham gia các chương trình giao lưu quốc tế, nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp và học tập ở nước ngoài. Khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức quốc tế tham gia đầu tư, tài trợ cho các sáng kiến, dự án hội nhập quốc tế của thanh niên. Đầu tư này sẽ tạo điều kiện cho nhiều thanh niên, đặc biệt là những người có hoàn cảnh khó khăn, có cơ hội tiếp cận với môi trường quốc tế.
Để đảm bảo tính đồng bộ, nhất quán trong thực hiện chính sách thanh niên, cần xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành, địa phương giúp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách thanh niên. Đẩy mạnh phân cấp quản lý, trao quyền cho các tổ chức thanh niên trong triển khai hoạt động hội nhập quốc tế. Xây dựng cơ chế đối thoại thường xuyên giữa thanh niên và các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế để phản ánh nhu cầu và đề xuất chính sách phù hợp.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, việc xây dựng Chiến lược phát triển nhân lực trẻ chất lượng cao giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn 2045 trở nên cấp thiết. Chiến lược này cần xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp phát triển nhân lực trẻ đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phải gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và xu thế phát triển của thế giới. Đây sẽ là định hướng quan trọng cho công tác phát triển thanh niên trong những năm tới.
2.2. Giải pháp về giáo dục và đào tạo
Đổi mới hệ thống giáo dục theo hướng hội nhập quốc tế là giải pháp nền tảng để nâng cao năng lực hội nhập quốc tế cho thanh niên Việt Nam. Cần đổi mới mạnh mẽ hệ thống giáo dục Việt Nam theo hướng áp dụng các chuẩn mực, phương pháp giáo dục tiên tiến của thế giới, đồng thời vẫn giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc. Việc đổi mới chương trình, nội dung đào tạo theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học, giảm tải kiến thức lý thuyết, tăng cường thực hành, ứng dụng sẽ giúp thanh niên Việt Nam phát triển tư duy phản biện, sáng tạo – những phẩm chất cần thiết trong bối cảnh hội nhập.
Ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, là chìa khóa quan trọng để thanh niên hội nhập quốc tế. Cần phê duyệt và triển khai mạnh mẽ Dự thảo đề án quốc gia “Từng bước đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến 2045” (Thu Trang, 2025) với việc đổi mới chương trình, phương pháp dạy và học ngoại ngữ ở tất cả các cấp học, bậc học theo hướng phát triển năng lực giao tiếp thực tế. Việc áp dụng khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam, gắn với khung tham chiếu chung châu Âu (CEFR) sẽ đảm bảo tính tương đồng với các chuẩn quốc tế, giúp thanh niên Việt Nam tự tin hơn khi giao tiếp trong môi trường quốc tế. Bên cạnh đó, việc tạo môi trường sử dụng ngoại ngữ, khuyến khích việc dạy các môn khoa học, công nghệ, kinh tế bằng tiếng Anh tại các trường đại học sẽ giúp sinh viên nâng cao năng lực ngoại ngữ trong bối cảnh thực tế.
Phát triển giáo dục công dân toàn cầu là một xu hướng quan trọng trong giáo dục hiện đại. Công dân toàn cầu là người có kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để sống và làm việc hiệu quả trong môi trường toàn cầu hóa. Việc đưa giáo dục công dân toàn cầu vào chương trình giáo dục phổ thông và đại học sẽ giúp thanh niên Việt Nam phát triển kiến thức về các vấn đề toàn cầu (biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, hòa bình, an ninh, quyền con người…), kỹ năng giao tiếp liên văn hóa, tôn trọng đa dạng văn hóa, hợp tác toàn cầu, và thái độ tích cực, trách nhiệm đối với cộng đồng toàn cầu.
Song song với hội nhập quốc tế, việc tăng cường giáo dục về bản sắc dân tộc sẽ giúp thanh niên hiểu biết, tự hào và gắn bó với văn hóa truyền thống dân tộc. Cần lồng ghép kiến thức về lịch sử, văn hóa, con người Việt Nam vào chương trình giáo dục các cấp, đồng thời tổ chức các hoạt động trải nghiệm, tìm hiểu văn hóa dân tộc cho thanh niên. Điều này sẽ giúp thanh niên Việt Nam giữ vững bản sắc dân tộc trong quá trình hội nhập quốc tế, tránh tình trạng “lai căng văn hóa” hoặc “khủng hoảng bản sắc”.
Để mở rộng cơ hội học tập quốc tế cho thanh niên, đặc biệt là những người có hoàn cảnh khó khăn, cần xây dựng hệ thống học bổng quốc tế đa dạng, từ ngân sách nhà nước và huy động các nguồn lực xã hội. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế ràng buộc, khuyến khích du học sinh về nước phục vụ sau khi tốt nghiệp để giảm thiểu tình trạng “chảy máu chất xám”. Các học bổng này không chỉ tập trung vào đào tạo trình độ cao (thạc sĩ, tiến sĩ) mà còn bao gồm các chương trình trao đổi ngắn hạn, thực tập quốc tế, giúp nhiều thanh niên có cơ hội trải nghiệm môi trường quốc tế.
2.3. Giải pháp phát triển kỹ năng
Để định hướng phát triển kỹ năng cho thanh niên một cách hệ thống, cần nghiên cứu, xây dựng khung năng lực thanh niên Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Khung năng lực này sẽ là cơ sở cho việc thiết kế các chương trình, hoạt động phát triển kỹ năng cho thanh niên, bao gồm các nhóm năng lực cơ bản: năng lực chuyên môn nghề nghiệp, năng lực xã hội, năng lực số, năng lực toàn cầu, và năng lực thích ứng và học tập suốt đời. Khung năng lực này cần được xây dựng dựa trên nghiên cứu khoa học, tham khảo các khung năng lực quốc tế, đồng thời phù hợp với điều kiện thực tế và đặc điểm văn hóa, xã hội của Việt Nam.
Kỹ năng mềm đóng vai trò quan trọng giúp thanh niên thành công trong môi trường quốc tế. Cần phát triển hệ thống đào tạo kỹ năng mềm đa dạng, chất lượng cao cho thanh niên thông qua việc lồng ghép giáo dục kỹ năng mềm vào chương trình đào tạo chính khóa ở các cấp học, đặc biệt là bậc đại học. Bên cạnh đó, cần phát triển các trung tâm đào tạo kỹ năng mềm chuyên nghiệp, chuẩn quốc tế và xây dựng các nền tảng học kỹ năng mềm trực tuyến miễn phí, chất lượng cao. Sự tham gia của doanh nghiệp trong đào tạo kỹ năng mềm cho thanh niên thông qua các chương trình thực tập, đào tạo nội bộ cũng cần được khuyến khích để đảm bảo tính thực tiễn, gắn với nhu cầu thị trường lao động.
Trong bối cảnh chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp 4.0, kỹ năng số trở thành yêu cầu cơ bản đối với thanh niên. Cần triển khai mạnh mẽ chương trình phát triển kỹ năng số quốc gia với việc xây dựng lộ trình phát triển kỹ năng số cho các nhóm thanh niên khác nhau, từ kỹ năng số cơ bản đến kỹ năng số nâng cao. Việc phát triển các khóa học trực tuyến về kỹ năng số, miễn phí và dễ tiếp cận sẽ giúp thanh niên, đặc biệt là thanh niên ở vùng sâu, vùng xa, có cơ hội nâng cao kỹ năng số. Bên cạnh đó, việc tổ chức các sự kiện, cuộc thi về công nghệ, kỹ năng số và hỗ trợ thanh niên tiếp cận với các công nghệ mới, xu hướng công nghệ toàn cầu sẽ thúc đẩy phong trào học tập, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ trong thanh niên.
Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo là một trong những xu hướng quan trọng của thanh niên hiện nay và là con đường hiệu quả để thanh niên hội nhập quốc tế. Cần xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cho thanh niên, bao gồm các vườn ươm, trung tâm đổi mới sáng tạo, quỹ đầu tư mạo hiểm, và các chương trình hỗ trợ, tư vấn khởi nghiệp. Việc đưa giáo dục khởi nghiệp vào chương trình đào tạo đại học sẽ giúp sinh viên hình thành tư duy, kỹ năng khởi nghiệp từ sớm. Các cuộc thi khởi nghiệp, sáng tạo cho thanh niên từ cấp trường đến cấp quốc tế sẽ tạo sân chơi, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp trong thanh niên. Đặc biệt, việc kết nối, hợp tác với các trung tâm khởi nghiệp, quỹ đầu tư mạo hiểm quốc tế sẽ mở ra cơ hội cho các startup của thanh niên Việt Nam vươn ra thị trường toàn cầu.
Thanh niên là những người lãnh đạo, quản lý tương lai của đất nước trong bối cảnh hội nhập, do đó cần triển khai các chương trình phát triển kỹ năng lãnh đạo, quản lý quốc tế cho thanh niên. Các chương trình như đào tạo tài năng trẻ tại các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp lớn, chương trình lãnh đạo trẻ tiềm năng với sự tham gia của các chuyên gia quốc tế, và chương trình trao đổi lãnh đạo trẻ với các quốc gia phát triển sẽ giúp thanh niên Việt Nam phát triển tầm nhìn, kỹ năng lãnh đạo toàn cầu. Những chương trình này cần được thiết kế với nội dung, phương pháp tiên tiến, phù hợp với xu thế phát triển lãnh đạo trên thế giới, đồng thời gắn với thực tiễn Việt Nam.
2.4. Giải pháp thông tin và truyền thông
Thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, định hướng hành động của thanh niên trong hội nhập quốc tế. Cần xây dựng hệ thống thông tin đa dạng, chính thống, dễ tiếp cận về hội nhập quốc tế dành cho thanh niên, bao gồm cổng thông tin điện tử, ứng dụng di động và mạng lưới tư vấn viên về hội nhập quốc tế tại các trường đại học, tổ chức thanh niên. Nội dung thông tin cần đa dạng, bao gồm thông tin về các cơ hội học bổng, du học, trao đổi quốc tế; thông tin về thị trường lao động quốc tế và các cơ hội việc làm ở nước ngoài; kiến thức về văn hóa, phong tục, tập quán của các nước; thông tin về các hiệp định thương mại tự do, tổ chức quốc tế mà Việt Nam tham gia và thông tin về các thành tựu, đóng góp của thanh niên Việt Nam trên trường quốc tế.
Để nâng cao hiệu quả của công tác thông tin, cần đa dạng hóa các kênh, phương thức truyền thông về hội nhập quốc tế cho thanh niên. Bên cạnh các phương tiện truyền thông đại chúng truyền thống như báo, đài, truyền hình, cần tăng cường sử dụng các nền tảng truyền thông số, mạng xã hội để tiếp cận hiệu quả với thanh niên. Các kênh YouTube, TikTok, Facebook, Instagram có thể được sử dụng để truyền tải thông tin về hội nhập quốc tế một cách sinh động, hấp dẫn. Việc tổ chức các sự kiện trực tiếp như hội thảo, tọa đàm, triển lãm về hội nhập quốc tế và sử dụng các hình thức truyền thông sáng tạo như podcast, webinar, infographic cũng sẽ giúp thông tin đến với thanh niên một cách hiệu quả hơn.
Trong bối cảnh thông tin sai lệch, tin giả ngày càng phổ biến trên không gian mạng, việc nâng cao kỹ năng tiếp nhận và xử lý thông tin cho thanh niên trở nên cấp thiết. Cần tổ chức các chương trình tập huấn, đào tạo về kỹ năng tư duy phản biện, phân tích, đánh giá thông tin cho thanh niên. Bên cạnh đó, cần xây dựng các tài liệu hướng dẫn, công cụ kiểm tra thông tin (fact-checking tools) để giúp thanh niên nhận diện, phân biệt thông tin thật – giả. Việc thúc đẩy văn hóa đọc, nghiên cứu khoa học trong thanh niên cũng góp phần nâng cao khả năng tư duy phản biện, tăng cường miễn dịch trước thông tin sai lệch.
2.5. Giải pháp hợp tác quốc tế
Tăng cường hợp tác quốc tế về thanh niên là giải pháp quan trọng để mở rộng cơ hội hội nhập quốc tế cho thanh niên Việt Nam. Cần đẩy mạnh ký kết và thực hiện hiệu quả các thỏa thuận, chương trình hợp tác về thanh niên với các quốc gia, tổ chức quốc tế. Đặc biệt, cần tận dụng tối đa các chương trình hợp tác thanh niên trong khuôn khổ ASEAN, APEC, các hiệp định thương mại tự do (FTA) và các cơ chế hợp tác song phương, đa phương khác. Việc tham gia tích cực vào các mạng lưới thanh niên khu vực và quốc tế cũng sẽ mở ra nhiều cơ hội cho thanh niên Việt Nam.
Trao đổi thanh niên là một trong những hình thức hợp tác quốc tế hiệu quả, giúp thanh niên trải nghiệm trực tiếp môi trường quốc tế. Cần mở rộng quy mô, đa dạng hóa nội dung các chương trình trao đổi thanh niên với các nước, từ trao đổi học thuật, văn hóa đến trao đổi kỹ năng, kinh nghiệm trong các lĩnh vực cụ thể. Đặc biệt, cần phát triển các chương trình trao đổi thanh niên có tính chiến lược, lâu dài với các đối tác quan trọng như ASEAN, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, EU, Hoa Kỳ. Những chương trình này cần được thiết kế với nội dung phong phú, phương thức tổ chức đa dạng, phù hợp với nhu cầu, sở thích của thanh niên.
Để mở rộng cơ hội việc làm quốc tế cho thanh niên, cần tăng cường hợp tác quốc tế về đào tạo nghề, xuất khẩu lao động. Việc nâng cao chất lượng lao động xuất khẩu, chuyển dịch cơ cấu từ lao động giản đơn sang lao động kỹ thuật, chuyên môn cao sẽ nâng cao vị thế của lao động Việt Nam trên thị trường quốc tế. Đồng thời, cần tăng cường bảo hộ quyền lợi của người lao động Việt Nam ở nước ngoài thông qua các cơ chế hợp tác song phương, đa phương. Việc đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức quốc tế trong phát triển nguồn nhân lực trẻ cũng sẽ giúp nâng cao chất lượng đào tạo, tạo cơ hội việc làm quốc tế cho thanh niên.
Phát triển hợp tác thanh niên trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là hướng đi quan trọng trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Cần thúc đẩy các chương trình hợp tác nghiên cứu khoa học, trao đổi chuyên gia trẻ với các quốc gia tiên tiến về khoa học công nghệ. Việc phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ có sự tham gia của các đối tác quốc tế sẽ tạo môi trường thuận lợi cho thanh niên tiếp cận, làm chủ công nghệ tiên tiến. Đặc biệt, cần xây dựng các chương trình hợp tác trong các lĩnh vực công nghệ mới, tiên phong như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Internet vạn vật, blockchain để thanh niên Việt Nam không bị tụt hậu trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
- Kết luận
Hội nhập quốc tế là xu thế tất yếu trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho thanh niên Việt Nam. Qua phân tích thực trạng hội nhập quốc tế của thanh niên Việt Nam, có thể thấy bên cạnh những thuận lợi và cơ hội, thanh niên Việt Nam còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức như hạn chế về năng lực ngoại ngữ, kỹ năng mềm, kiến thức về hội nhập quốc tế và khả năng thích ứng với môi trường quốc tế.
Để tăng cường năng lực hội nhập quốc tế cho thanh niên Việt Nam, cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp về chính sách, giáo dục và đào tạo, phát triển kỹ năng, thông tin và truyền thông, và hợp tác quốc tế. Những giải pháp này cần được thực hiện một cách hệ thống, với sự tham gia của các cấp, các ngành, tổ chức xã hội và bản thân thanh niên.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Lê Thị Hoài An (2023), Tác động của giao lưu quốc tế đối với sự phát triển của thanh niên Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu Thanh niên, số 03/2023.
Nguyễn Thị Lan Anh (2020), Lý luận về hội nhập quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hóa. Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế, số 01/2020.
Đảng Cộng sản Việt Nam, (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật.
Luật thanh niên 2020 số 57/2020/QH14, thuvienphapluat.vn
Thủ tướng Chính phủ (2021), Quyết định số 1331/QĐ-TTg ngày 24/7/2021 phê duyệt Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2021-2030.
Thu Trang (2025), Xây dựng Đề án đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ 2: Cần đảm bảo tính khả thi, giaoduc.net.vn/xay-dung-de-an-dua-tieng-anh-thanh-ngon-ngu-thu-2-can-dam-bao-tinh-kha-thi-post250285.gd
Nguyễn Thị Phương Thảo (2022), Năng lực ngoại ngữ của sinh viên đại học Việt Nam – Thực trạng và giải pháp, Tạp chí Khoa học Giáo dục, số 05/2022.
Đặng Vũ Cảnh Linh, bài đăng trên chuyên đề Nguồn lực và Phát triển, Tạp chí Truyền thống và Phát triển số 1/2025
