Trong nhiều năm qua, hệ thống báo chí trực thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đã giữ vai trò then chốt trong việc kết nối, tập hợp và phát huy sức mạnh đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ, xây dựng và phát triển tổ chức Liên hiệp Hội Việt Nam.
Thông qua mạng lưới nhiều tầng, nhiều cấp trong hoạt động thông tin, truyền thông, báo chí của Liên hiệp Hội Việt Nam không chỉ khai thác, lan tỏa và phát huy hiệu quả nguồn lực trí tuệ các nhà khoa học Liên hiệp Hội Việt Nam mà còn góp phần nâng cao vị thế, vai trò của đội ngũ trí thức, cơ quan Liên hiệp Hội Việt Nam phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn hệ thống chính trị đang tập trung học tập, quán triệt và triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, định hướng văn kiện đại hội Đại biểu Liên hiệp Hội Việt Nam nhiệm kỳ IX trong xây dựng, phát triển Liên hiệp Hội Việt Nam gắn với triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW, báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam cần phát huy sức mạnh tổng hợp, tích cực truyền tải tinh thần, nội dung, yêu cầu và nhiệm vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số gắn với phát triển tổ chức Liên hiệp Hội Việt Nam hiệu năng, hiệu quả.
Hiện nay, với 69 cơ quan báo chí gồm 01 báo và 68 tạp chí (trong đó có 27 tạp chí được tính điểm học hàm, học vị), hệ thống báo chí của Liên hiệp Hội Việt Nam đã và đang là động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ nước nhà. Báo chí đã tạo ra các diễn đàn quan trọng để thực hiện chức năng của Liên hiệp Hội Việt Nam trong phổ biến tri thức, tư vấn, phản biện, giám định xã hội, đồng thời kiến tạo môi trường sinh hoạt chuyên môn, học thuật không thể thiếu của cộng đồng khoa học Liên hiệp Hội Việt Nam. Trong tiến trình triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW, báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam giữ vai trò cầu nối quan trọng giúp lan tỏa các chủ trương lớn, giải thích rõ các điểm mới, nhiệm vụ trọng tâm của Liên hiệp Hội Việt Nam, đồng thời phản ánh nhu cầu, khó khăn và kỳ vọng của đội ngũ trí thức, doanh nghiệp, các tổ chức KH&CN đối với cơ chế, chính sách mới.
- Vai trò của báo chí trong xây dựng và phát triển Liên hiệp Hội Việt Nam
Trong những năm qua, báo chí trực thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong quá trình xây dựng, củng cố và khẳng định vai trò của Liên hiệp Hội với tư cách là tổ chức chính trị – xã hội của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ cả nước. Với mạng lưới 69 cơ quan báo chí, hệ thống truyền thông của Liên hiệp Hội không chỉ là phương tiện phổ biến tri thức khoa học mà còn là công cụ chiến lược góp phần định vị vai trò, uy tín và sức ảnh hưởng của tổ chức trong đời sống khoa học, quản lý và xã hội.
Thứ nhất, báo chí luôn đồng hành với các hoạt động của Liên hiệp hội Việt Nam, từ công tác chỉ đạo của Đoàn chủ tịch, Hội đồng Trung ương, cơ quan Liên hiệp Hội Việt Nam cho tới các tổ chức thành viên, đơn vị trực thuộc, triển khai các hoạt động cụ thể, giúp xây dựng hình ảnh, vị thế và bản sắc của Liên hiệp Hội Việt Nam. Thông qua việc truyền tải các giá trị cốt lõi, tinh thần khoa học, những đóng góp của trí thức và hoạt động của các hội thành viên, báo chí góp phần khẳng định Liên hiệp Hội là lực lượng nòng cốt trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và phản biện chính sách. Đây là cơ sở gia tăng uy tín của tổ chức trong hệ thống chính trị cũng như trong cộng đồng khoa học trong và ngoài nước.
Thứ hai, báo chí là cầu nối quan trọng giữa Liên hiệp Hội với đội ngũ trí thức, nhà khoa học, cơ quan quản lý và xã hội. Các tạp chí chuyên ngành, các chuyên mục phổ biến tri thức và diễn đàn khoa học mở tạo không gian để trí thức bày tỏ quan điểm, chia sẻ kết quả nghiên cứu, góp ý chính sách, qua đó tăng cường tính kết nối, tập hợp và đoàn kết đội ngũ trí thức KH&CN một trong những nhiệm vụ trọng tâm, cơ bản và xuyên suốt của Liên hiệp Hội Việt Nam qua các nhiệm kỳ.
Thứ ba, hệ thống báo chí góp phần thúc đẩy chức năng tư vấn, phản biện và giám định xã hội, xây dựng diễn đàn trí thức chuyên nghiệp, nhiệm vụ chính trị lớn được Đảng và Nhà nước giao cho Liên hiệp Hội Việt Nam từ nhiều năm nay. Nhiều vấn đề về cơ chế, chính sách KH&CN, đổi mới sáng tạo, giáo dục, đào tạo, môi trường, y tế, tài nguyên… được báo chí phân tích đa chiều, phản ánh thực tiễn, đề xuất giải pháp. Qua đó, báo chí hỗ trợ Liên hiệp Hội thực hiện tốt vai trò “trí tuệ phản biện xã hội” đối với các dự thảo chính sách phát triển đất nước.
Thứ tư, báo chí là động lực thúc đẩy triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW và các nghị quyết khác của Trung ương liên quan đến phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo, xây dựng đội ngũ trí thức. Bằng việc truyền thông hóa các chủ trương mới, giải thích các điểm then chốt, lan tỏa các mô hình hay, báo chí tạo môi trường thuận lợi để Nghị quyết đi vào cuộc sống, trở thành nhận thức và hành động cụ thể trong từng hội thành viên và cộng đồng khoa học.
Cuối cùng, báo chí đóng vai trò tôn vinh các nhà khoa học, thành tựu khoa học, một trong những việc làm thường xuyên của Liên hiệp Hội Việt Nam, lan tỏa các giá trị nhân văn của khoa học, truyền cảm hứng đổi mới sáng tạo cho thế hệ trẻ,. Việc tuyên truyền, tôn vinh trí thức KH&CN tiêu biểu từ năm 2015 đến nay thể hiện rõ vai trò của báo chí trong việc theo sát các hoạt động mang ý nghĩa xã hội lớn của Liên hiệp Hội Việt Nam khích lệ tinh thần cống hiến, tạo động lực phát triển đội ngũ trí thức – nền tảng quan trọng để Liên hiệp Hội tiếp tục hoàn thành sứ mệnh quốc gia trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Vai trò báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam không chỉ là công cụ thông tin mà đã và đang trở thành nguồn lực chiến lược, góp phần định hình tổ chức, nâng cao uy tín, thu hút trí thức, thực hiện phản biện chính sách và triển khai các nghị quyết lớn của Đảng. Vai trò này giúp Liên hiệp Hội Việt Nam phát huy tốt chức năng, khẳng định vị thế trung tâm kết nối trí thức KH&CN trong sự nghiệp phát triển đất nước.
- Một số giải pháp phát huy vai trò của báo chí về công tác báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam giai đoạn 2025 -2030
Liên hiệp Hội Việt Nam chuẩn bi tổ chức Đại hội đại biểu nhiệm kỳ lần thứ IX (2025 -2030), hệ thống báo chí của Liên hiệp Hội Việt Nam cần tiếp tục đổi mới toàn diện về nội dung, phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng để đáp ứng yêu cầu phát triển mới của Liên hiệp Hội Việt Nam và đất nước.
Một số nhóm giải pháp trọng tâm gồm:
Trong nhiệm kỳ IX, hệ thống báo chí của Liên hiệp Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phải trở thành lực lượng xung kích trong việc truyền tải đầy đủ, kịp thời, chính xác và hấp dẫn các chủ trương của Đảng và Nhà nước, Liên hiệp hội Việt Nam đặc biện về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, triển khai thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW. Để thực hiện tốt nhiệm vụ đó, cần tập trung các nhóm giải pháp sau:
2.1. Bám sát định hướng, chỉ đạo của Nghị quyết Đại hội IX Liên hiệp Hội Việt Nam.
Báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam nên chủ động cụ thể hóa yêu cầu “đổi mới tư duy, phát huy vai trò cầu nối, nâng cao chất lượng truyền thông KH&CN” theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết Đại hội IX Liên hiệp Hội Việt Nam (sau đại hội) coi việc lan tỏa tinh thần phát triển khoa học công nghệ, phát triển đội ngũ trí thức khoa học, công nghệ, phát triển Liên hiệp Hội Việt Nam là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt và thống nhất. Các cơ quan báo chí cần xây dựng kế hoạch tuyên truyền ngắn hạn, dài hạn về hoạt động Liên hiệp Hội Việt Nam trong nhiệm kỳ, đặc biệt là báo Tri thức và cuộc sống, Nhà xuất bản Tri thức cần đi tiên phong trong các hoạt động thông tin, truyền thông, từ đó lan tỏa sang các cơ quan tạp chí, xác định các chủ đề ưu tiên, gắn nội dung truyền thông với 10 nhóm nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm của Nghị quyết 57-NQ/TW
2.2. Tăng cường đưa tin về hoạt động chỉ đạo, điều hành và kết quả công tác của LHHVN theo hướng thiết thực, chiều sâu, định hướng các hoạt động của tổ chức thành viên, đơn vị trực thuộc
Báo chí cần cập nhật, phản ánh kịp thời các hoạt động của Đoàn Chủ tịch, Hội đồng Trung ương, các ban chuyên môn và các hội thành viên, cần cử cán bộ có trình độ chuyên môn theo sát các mảng công việc của Liên hiệp Hội Việt Nam, nhấn mạnh các hoạt động liên quan đến đổi mới sáng tạo, truyền thông, phổ biến kiến thức, tư vấn phản biện và giám định xã hội, hợp tác quốc tế, chuyển đổi số… Việc thông tin phải đảm bảo tính chính xác, thể hiện rõ định hướng chỉ đạo của Liên hiệp Hội Việt Nam, đảm bảo tính khoa học, từ đó xây dựng cơ quan báo chí là lực lượng nòng cốt trong tuyên truyền về hoạt động của Liên hiệp Hội Việt Nam và hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo nói chung. Xây dựng các chuyên mục, tuyến bài chuyên sâu về các vấn đề phát triển khoa học, công nghệ được dư luận quan tâm như: Liên hiệp hội Việt Nam thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, những vấn đề lý luận, thực tiễn trong đổi mới sáng tạo và khoa học công nghệ Việt Nam, kinh nghiệm, thành tựu trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số…
2.3. Cơ quan báo chí cần khai thác chủ động các hoạt động tuyên truyền, kết nối và lan tỏa mô hình, điển hình tiên tiến trong hệ thống Liên hiệp hội Việt Nam
Báo chí theo dõi, phản ánh kịp thời và tích cực các mô hình hội thành viên triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW thành công; tôn vinh các nhà khoa học tiêu biểu, các tổ chức thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam có các sáng kiến đổi mới sáng tạo, các dự án khoa học có tác động xã hội. Việc lan tỏa gương điển hình góp phần tạo động lực phát triển đội ngũ trí thức, đúng tinh thần “lấy đổi mới sáng tạo làm động lực phát triển” tăng cường thương hiệu, uy tín các nhà khoa học và Liên hiệp Hội Việt Nam.
2.4. Đổi mới hệ thống quản lý báo chí, đồng bộ hóa thông tin giữa các cơ quan báo chí và các hội thành viên theo định hướng chung của Liên hiệp Hội Việt Nam.
Trong nhiệm kỳ IX, Liên hiệp Hội Việt Nam cần xây dựng quy chế phối hợp truyền thông trong toàn hệ thống; thiết lập bộ tiêu chuẩn nội dung, hình thức, thông điệp phù hợp tinh thần chỉ đạo của Liên hiệp Hội Việt Nam, tạo cơ chế chia sẻ thông tin nhanh, chính xác, nhất quán giữa cơ quan Liên hiệp Hộp Việt Nam với các tổ chức thành viên và trực thuộc từ trung ương đến địa phương. Việc phối hợp thống nhất các hoạt đông quản lý và truyền thông sẽ giúp nâng cao uy tín, vị thế của Liên hiệp Hội Việt Nam trong đời sống khoa học và xã hội. Cần nâng cao giải pháp quản lý hướng tới phát triển báo chí hiện đại, phát huy năng lực của các cơ quan báo chí trong chuyển đổi số, phát triển và ứng dụng AI trong hoạt động báo chí… kết hợp báo điện tử, đồ họa dữ liệu, video khoa học, podcast trí thức… sẽ giúp Liên hiệp Hội Việt Nam tiếp cận rộng hơn đội ngũ trí thức trẻ và công chúng.
2.5. Liên hiệp Hội Việt Nam cần đổi mới mạnh mẽ tư duy báo chí khoa học, chuyển từ thông tin, sự kiện sang truyền thông tri thức và chính sách
Báo chí Liên hiệp Hội cần chuyển hướng từ kiểu đưa tin hành chính đơn thuần về hoạt động của Liên hiệp Hội Việt Nam sang báo chí phân tích, giải thích và truyền thông khoa học có chiều sâu, tăng cường bài viết phân tích chính sách KH&CN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển dòng báo chí chuyên biệt về truyền thông, phổ biến kiến thức, tư vấn, phản biện và giám định xã hội. Đây là yêu cầu cốt lõi để báo chí thực sự trở thành công cụ kiến tạo tri thức trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam.
2.6. Nâng cao chất lượng 69 cơ quan báo chí, đặc biệt là 27 tạp chí tính điểm trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam
Cần rà soát, chuẩn hóa quy trình biên tập, xuất bản theo chuẩn quốc tế; tăng cường đội ngũ phản biện độc lập; thúc đẩy các tạp chí đạt chuẩn quốc tế (Scopus/ESCI); hỗ trợ các cơ quan báo chí nâng cao năng lực quản trị, chuyển đổi số, và bảo đảm tuân thủ Luật Báo chí và Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Cần hình thành các nhóm tạp chí theo vấn đề khoa học, công nghệ để hoạt động hiệu quả trong mạng lưới thống nhất. Có chính sách ưu tiên hỗ trợ các tạp chí khoa học đầu tầu, đầu ngành. Việc nâng cao chất lượng các tạp chí học thuật sẽ khẳng định vị thế khoa học của LHHVN trong khu vực.
2.7. Phát huy báo chí như “cầu nối” giữa Liên hiệp Hội – trí thức – Nhà nước – xã hội.
Liên hiệp Hội Việt Nam cần định hướng các cơ quan báo chí xây dựng chuyên trang, chuyên mục đối thoại chính sách giữa trí thức và cơ quan quản lý; tăng cường các chương trình kết nối chuyên gia; tổ chức diễn đàn báo chí – khoa học – doanh nghiệp; thúc đẩy mô hình liên kết “6 nhà” thông qua truyền thông. Báo chí sẽ đóng vai trò quan trọng trong tập hợp trí thức, tạo môi trường học thuật cởi mở và khơi dậy tiềm lực trí tuệ của đội ngũ KH&CN qua đó nâng cao vị thế, vai trò Liên hiệp Hội Việt Nam trong các hoạt động đoàn kết, tập hợp trí thức, phát triên khoa học công nghệ. Cần tăng cường phối hợp truyền thông giữa các hội thành viên, viện nghiên cứu, trường đại học quan việc xác định mỗi hội thành viên cần coi truyền thông là nhiệm vụ chiến lược; phối hợp với báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam để lan tỏa kết quả nghiên cứu, mô hình ứng dụng khoa học, sáng kiến cộng đồng; đồng thời xây dựng mạng lưới trao đổi thông tin nhanh, chính xác và có chiều sâu.
2.8. Nâng cao năng lực đội ngũ làm báo trong hệ thống Liên hiệp Hội.
Liên hiệp Hội Việt Nam cần phát huy vai trò chỉ đạo, dẫn dắt báo chí, thường xuyên tổ chức đào tạo chuyên sâu về báo chí khoa học, truyền thông chính sách, phân tích dữ liệu, kỹ năng đa phương tiện; thu hút nhà báo có chuyên môn KH&CN; xây dựng mạng lưới cộng tác viên là các chuyên gia, nhà khoa học uy tín. Đội ngũ báo chí tinh thông cả báo chí – khoa học – chính sách sẽ quyết định chất lượng truyền thông của toàn hệ thống.
- Kết luận
Có thể khẳng định rằng trong nhiệm kỳ VIII, công tác báo chí của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược của tổ chức, nhất là triển khai hiệu quả các Nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Bằng việc bám sát định hướng của Liện hiệp Hội Việt Nam, kết hợp đổi mới tư duy báo chí khoa học với ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, hệ thống báo chí của Liên hiệp Hội Việt Nam không chỉ góp phần lan tỏa tri thức, tôn vinh đội ngũ trí thức, thúc đẩy phản biện xã hội mà còn khẳng định vị thế Liên hiệp Hội Việt Nam là lực lượng nòng cốt trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của đất nước.
Trong bối cảnh mới, kỷ nguyên phát triển mới khi khoa học, công nghệ trở thành động lực hàng đầu cho tăng trưởng và cạnh tranh quốc gia, vai trò đoàn kết tập hợp các nhà khoa học thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Liên hiệp Hội Việt Nam là rất lớn, vì vậy báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam càng phải đổi mới mạnh mẽ, phát huy vai trò dẫn dắt thông tin, kết nối trí thức, kiến tạo niềm tin và khơi dậy khát vọng đổi mới sáng tạo. Đây chính là nền tảng để Liên hiệp Hội Việt Nam tiếp tục phát triển vững mạnh về tổ chức, thực hiện hiệu quả các chương trình hành động đóng góp thiết thực cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước trong giai đoạn tới.
Đặng Vũ Cảnh Linh, tham luận Hội thảo Báo chí và Phát triển Liên hiệp hội Việt Nam tháng 11/2025
